[E] HDR po łebkach

Wielu z Was zetknęło się z pojęciem zdjęć HDR, czyli High Dynamic Range - zdjęć o dużej rozpiętości tonalnej. Ponoć w życiu każdego fotografa następuje okres fascynacji technikami związanymi z HDR, co powoduje chwilowy (oby) spadek jakości zdjęć (tzw. dołek HDR):

Opracowanie własne na podstawie wykresu znalezionego w sieci

Nieco humorystyczny wykres ma coś z prawdy, bo tak naprawdę opisuje tzw. efekt Dunninga-Krugera (a ściślej wynika ze złudzenia ponadprzeciętności) - mogę to osądzić na własnym przykładzie. Także obserwacje innych fotografujących (np. w ich galeriach czy na forach) potwierdzają, że w jakimś momencie fotograficznej przygody zaczynają się nam podobać "obrazki hdr-podobne". Ano właśnie!

Czym jest HDR?

Technika HDR ma za zadanie próbować oddać szeroki zakres tonalny fotografowanej sceny, którego to zakresu nie jest w stanie (póki co) oddać żadna z matryc światłoczułych, montowanych w cyfrowych aparatach fotograficznych. Czym jest szeroki zakres tonalny? To różnica między najjaśniejszym a najciemniejszym elementem sceny. Jeśli wyobrazimy sobie kadr robiony w samo południe, gdzie część elementów jest skąpana w świetle słońca, a część ginie w smolistym cieniu, będziemy mieli mniej więcej pojęcie o szerokim zakresie tonalnym. Mamy wtedy następujące wyjścia:

• naświetlamy prawidłowo światła, cienie wychodzą czarne (niedoświetlone)
• naświetlamy prawidłowo cienie, światła wychodzą białe (prześwietlone)
• naświetlamy prawidłowo tony średnie, cienie są niedoświetlone, a światła wypalone (niestety)
• stosujemy filtr połówkowy (zasłaniamy nim światła, co nieco "wyrównuje" zakres tonalny - ale nie na każdym zdjęciu się tak da)
• stosujemy bracketing i robimy serię zdjęć o różnej ekspozycji, by je potem "złożyć" w jedno ujęcie

I właśnie w tym ostatnim kroku możemy posłużyć się techniką HDR.

HDR i nie-HDR

W literaturze i na różnych forach graficzno-fotograficznych często opisywane są trzy odmienne techniki uzyskiwania szerokiej rozpiętości tonalnej w jednym kadrze.

• "prawdziwy" HDR, wymagający specjalistycznego oprogramowania, które na podstawie zdjęć składowych przeprowadza stosowne obliczenia w rozszerzonej palecie (np. 32-bitowej); dopiero na ostatnim etapie za pomocą jednego z algorytmów program z powrotem "kompresuje" obrazek do zwykłej przestrzeni barw (żeby można było go obejrzeć na normalnym monitorze)
• "sklejany" HDR, polegający na wczytaniu zdjęć składowych jako warstwy do programu graficznego i za pomocą masek odkrycie/ukrycie odpowiednich fragmentów; wadą rozwiązania jest pracochłonność, zaletą zaś - ograniczenie szumów (z każdego zdjęcia bierzemy te najlepiej naświetlone fragmenty)
• "HDR z jednego zdjęcia", czyli LDR, który wymaga zaledwie pojedynczej fotografii w formacie RAW (format ten jest zazwyczaj 12-bitowy, a często 14-bitowy, co daje możliwość "wyciągnięcia" pewnych szczegółów ze świateł i cieni")

Jak zwykle, istnieją przeciwnicy i zwolennicy każdej z technik, ja skupię się przede wszystkim na pierwszej z nich.

Prawdziwy HDR

Jak przystąpić zatem do budowania obrazu na potrzeby HDR? Przede wszystkim potrzebujemy statywu, żeby wykonać kilka nieprzesuniętych kadrów. Dobrze jest też stosować wężyk lub pilot. W aparacie włączamy bracketing (tu odsyłam do instrukcji konkretnego modelu), konfigurując go na przynajmniej 5 zdjęć w odstępach 2EV (czyli -4EV, -2EV, 0EV, 2EV i 4EV). Można odstęp ustawić na 1EV i zwiększyć liczbę zdjęć, ale osobiście nie zauważyłem urywającego głowę skoku jakościowego przy tym podejściu). Czasem aparat nie posiada funkcji bracketingu lub jest ona ograniczona - wtedy możemy po prostu ręcznie ustawić parametry. Tzn. najpierw ustawiamy ekspozycję "neutralną" (0EV), naświetlając prawidłowo tony średnie. Następnie modyfikując czas (tryb M) lub stosując korekcję ekspozycji (tryb A) wykonujemy zdjęcia niedoświetlone i prześwietlone. Można też oczywiście zrobić mniej zdjęć (często wystarczą dwa lub trzy):

Wyłączamy lampę błyskową, automatyczne ISO (a samo ISO warto ustawić na najniższą wartość). Jeśli mamy taką możliwość, ustawiamy format RAW (jeśli nie, zwiększamy liczbę zdjęć składowych do 5, 7 lub 9 oraz ustawiamy stały balans bieli - nie automatyczny). No to pstryk, mamy zdjęcia, czas na wybór programu (ha, widzicie, jakie to proste?)

Czym składać?

Najpopularniejszym chyba programem do HDR jest Photomatix Pro. Jednocześnie jest on jednym z programów, w którym najłatwiej popaść w "manierę HDR" (nazywaną przez twórców Photomatiksa "efektem artystycznym"). HDR można składać w Photoshopie, ja natomiast polecę jeden z dwóch polskich (!) świetnych programów: Machinery HDR Effects oraz SNS-HDR. Osobiście preferuję SNS-HDR, ale trzeba zauważyć, że autor nie wydał od 2012 roku żadnej poprawionej wersji (mimo że na forum Nikoniarze wspomina o zaawansowanych pracach). Machinery HDR z kolei jest aktualizowane bardzo często i posiada wersję na Androida.

Dla porównania złożę przykładową scenę wszystkimi programami, jakimi dysponuję. Dla SNS-HDR i Machinery HDR chciałem pokazać różnice wynikające z gotowych presetów, Photoshop ma też kilka predefiniowanych ustawień, ale wg mnie nie nadają się do niczego poza uzyskiwaniem efektów "artystycznych":

• SNS-HDR
  
  
• Machinery HDR Effects
  
• Photoshop
  

Oczywiście możemy wpływać na efekt końcowy, zmieniając przygotowane przez twórców programów parametry (czyli presety mogą być po prostu punktem wyjścia, najbliższym naszym oczekiwaniom). Wszystkie trzy programy obsługują też pliki RAW, więc odpada konieczność konwersji np. do formatu TIFF. Obrazy wynikowe wyglądają następująco:

• SNS-HDR
  
• Machinery HDR Effects
  
• Photoshop
  

Umiar

Na własnym przykładzie wiem, że bardzo łatwo popaść w przesadę przy stosowaniu "efektu HDR". Wypróbowując predefiniowane ustawienia, szybko można dojść do etapu, gdy podoba nam się KAŻDE przerobione ujęcie (ale fajne kontrasty! ale fajne kolory! ale super efekt!), stąd niebezpieczeństwo wpadnięcia w "dołek", o którym pisałem na początku. Będąc w dołku przestajemy myśleć logicznie i każde zdjęcie próbujemy przepuścić przez program do HDR i efekt podoba nam się tym bardziej, im mniej podoba się innym odbiorcom (ha, ha). Dopiero gdy opadnie pierwszy entuzjazm, zaczynamy dostrzegać sztuczność i przekolorowanie stworzonych w tym okresie obrazów... Zresztą, wpiszcie do Google'a frazę "hdr photography" i przełączcie się na przeglądanie obrazów - zostaniecie wprost zalani "artystycznymi" HDRami, w których dominują olbrzymie kontrasty, efekt "halo" na styku ciemnych i jasnych barw oraz przesadne nasycenie kolorów. To jest TO, co się podoba w "HDRowym dołku"...

Pozostaje się więc zgodzić z tezą, że dobrze zastosowanej techniki HDR na zdjęciu po prostu nie widać - zdjęcie wygląda po prostu naturalnie, mając zarówno szczegóły w cieniach, jak i w światłach. I o to tak naprawdę chodzi! Poniżej trzy przykłady moich prób z zachowania umiaru - czy widać HDR?